Санкцыйны цыкл: як 18-ы пакет санкцый ЕС уплывае на беларускую эканоміку

Еўрапейскі Саюз прыняў 18-ы пакет санкцый, які распаўсюджваецца не толькі на Расію, але і на Беларусь, як саюзніка Крамля ў вайне супраць Украіны. Новыя абмежаванні маюць сістэмны характар і ўдараць адразу па некалькіх ключавых сектарах эканомікі Беларусі: сельскай гаспадарцы, фінансавай, інвестыцыйнай і знешняй. Аналізуем асноўныя меры і іх наступствы.

Фінансавы сектар: забарона на банкаўскія аперацыі

Адзін з найбольш адчувальных удараў — запланаваная поўная забарона аперацый з беларускімі банкаўскімі структурамі. Гэта не першае абмежаванне: шэраг банкаў ужо адключаны ад сістэмы SWIFT, але новыя меры будуць мець больш шырокі характар.

• Гандаль стане даражэйшым і павольнейшым: новыя абмежаванні ўскладняць міжнародныя здзелкі, прыводзяць да затрымак паставак, павелічэння выдаткаў і рызыкі невыканання кантрактаў.

• Выкарыстанне ЗВР — толькі часовае рашэнне: Нацыянальны банк Беларусі актыўна папаўняе золатавалютныя рэзервы, у прыватнасці, золатам, але гэта толькі адтэрмінуе наступствы.

• Інвестыцыйны клімат пагаршаецца: новыя санкцыі практычна блакуюць замежныя інвестыцыі, якія ўсё яшчэ заставаліся ў краіне. Еўрапейскія кампаніі выводзяць актывы, як гэта ўжо зрабіла аўстрыйская Kapsch TrafficCom AG.

Сельская гаспадарка і ўгнаенні: балючы ўдар па тарыфах

Яшчэ адным ключавым ударам стала ўвядзенне высокіх тарыфаў на беларускую сельскагаспадарчую прадукцыю і азотныя ўгнаенні, якія экспартуюцца ў ЕС.

З 1 ліпеня 2025 года ЕС увядзе паэтапныя тарыфы на прадукцыю з Беларусі (і Расіі). Да іх адносяцца некаторыя віды азотных угнаенняў і іншая сельскагаспадарчая прадукцыя, у тым ліку тавары, якія складалі да 15% сельскагаспадарчага імпарту ЕС з Расіі і Беларусі. Абгрунтаванне ЕС: гэтыя тарыфы павінны абараніць еўрапейскіх фермераў і знізіць залежнасць ад аўтарытарных рэжымаў. Паводле слоў намесніка дзяржаўнага сакратара Міністэрства эканомікі Польшчы Міхала Бараноўскага, гэта таксама знізіць фінансавыя магчымасці агрэсара працягваць вайну.

Што гэта значыць для Беларусі?

• страта часткі валютнай выручкі;

• ціск на сельскагаспадарчы сектар, які да гэтага часу меў значны экспарт у ЕС;

• зніжэнне попыту на прадукцыю дзяржаўных прадпрыемстваў, якія займаюцца вытворчасцю ўгнаенняў.

  
  

Знешні гандаль і залежнасць ад ЕС

Нягледзячы на нязначную долю ЕС у агульным аб'ёме гандлю Беларусі — 10,5% у 2024 годзе, ЕС застаецца другім па велічыні гандлёвым партнёрам пасля Расіі. Забарона на банкаўскія аперацыі:

• не цалкам спыніць гандаль, але зробіць яго непрадказальным;

• прымусіць беларускі бізнес шукаць шэрыя схемы або абходныя шляхі, што ў канчатковым выніку прывядзе да павышэння цэн для кліента;

• павялічыць залежнасць Беларусі ад Расіі і Кітая.

  
  

Адток інвестыцый і страта даверу

Нават невялікія замежныя інвестыцыі з ЕС адыгралі сваю ролю ў тэхналагічным развіцці і падтрымцы прыватнага сектара. У 2023 годзе прамыя інвестыцыі з ЕС у Беларусь склалі 3,4 мільярда еўра, але пад новымі санкцыямі:

• любыя новыя праекты будуць замарожаныя;

• кампаніі пачнуць пазбаўляцца ад актываў і даччыных кампаній, як гэта ўжо адбылося з Kapsch;

• У цэлым, фінансавая ізаляцыя будзе ўзрастаць, а рызыкі ўзрастуць нават для айчынных інвестараў.

  
  

Санкцыі як эканамічная ізаляцыя

• страціць частку свайго сельскагаспадарчага экспарту ў ЕС;

• сутыкнецца з банкаўскай блакадай, якая паралізуе шэраг кантрактаў;

• не зможа прыцягнуць новыя інвестыцыі і пачне губляць старыя;

• Вымушаная залежнасць ад Расіі будзе ўзрастаць, што створыць яшчэ большую стратэгічную ўразлівасць.

  
  

Санкцыі не знішчаць беларускую эканоміку імгненна — у яе ёсць пэўныя рэсурсы, каб адтэрмінаваць крызіс. Але з кожным новым пакетам, з кожным сыходам заходніх кампаній з рынку — беларуская эканоміка ўсё глыбей апускаецца ў знешнюю ізаляцыю і ўнутраны застой.