Продкаў літоўцаў і беларусаў у 13-15 стагоддзях аб'ядноўвала барацьба супраць агульных ворагаў: крыжакоў, Залатой Арды і Уладзіміра-Суздальскіх князёў (якіх з 14 стагоддзя змянілі князі маскоўскія). Што і вызначыла большай часткай добраахвотнае ўваходжанне княстваў, якія ўтварыліся на тэрыторыі Полацкага і Тураўска-Пінскага, у склад Вялікага княства Літоўскага. Апошняе, стала ў 15 стагоддзі найбуйнейшай па тэрыторыі дзяржавай Еўропы, землі якога распасціраліся ад Балтыкі да Чорнага мора. У ВКЛ беларусы валодалі ўсімі правамі, складалі большую частку кіруючага класа, дзяржаўнай мовай была старажытнаруская (прабацька беларускага). Беларускія землі былі генератарам навукі і мастацтва ў ВКЛ, з 14 стагоддзя ў гарадах укаранялася Магдэбургскае права. Літоўскі перыяд быў перыядам найбольшага працвітання беларускіх земляў і часам найбольшага распаўсюджвання беларускага этнасу і культуры.
Нажалі, гэты перыяд быў не доўгі. Маскоўскае княства, якое ўзмацнілася, а потым Рускае царства пачалі экспансію на захад і беларускія землі сталі эпіцэнтрам супрацьстаяння Масквы і Літвы. З сярэдзіны 14 стагоддзя ішла чарада бесперапынных руска-літоўскіх войн. Апагеем якіх сталі Лівонская вайна. Маскоўская экспансія вялася ў тым ліку пад лозунгам вызвалення праваслаўных. Зразумела, беларусы найбольш пакутавалі ад праваслаўных вызваліцеляў, якія часта, для поўнага «вызвалення» прыводзілі атрады татараў, башкір і іншых народаў, якія бязлітасна «вызвалялі» мясцовае насельніцтва ад маёмасці і жыцця. Чаго варта разня, учыненая Іванам Грозным пасля ўзяцця Полацка ў 1563-м, калі знікла знакамітае Полацкае Евангелле, якое зараз захоўваецца ў Санкт-Пецярбургу. Такія «вызвалення» Расея задавальняла на працягу ўсёй сваёй гісторыі, задавальняе зараз ва Украіне.
Унія з Польшчай у Рэч Паспаліту і “таленты” Івана Грознага дазволілі на пэўны час спыніць маскоўскую арду. Масковія на дзесяцігоддзі ўпала ў крызіс, які дасягнуў свайго піку ў Смутны час, калі продкам беларусаў у саюзе з літоўцамі, палякамі і ўкраінцамі ўдавалася захапіць Маскву і даходзіць да Паволжа. На жаль, Масковія змагла акрыяць, і ў другой палове 17-га стагоддзя Беларусь зноў адчула жах рускага нашэсця.
Пасля гэтага быў дастаткова доўгі перыяд, калі Расійскае царства (а з 1721 года імперыя), фармальна былі «саюзнікамі» Рэчы Паспалітай. Расія «па-братэрску» руйнавала беларускія землі падчас Паўночнай вайны супраць шведаў. Насельніцтва ўвесь час пакутавала ад пастою рускіх войск. Царызм перманентна раздзімаў у Рэчы Паспалітай грамадзянскія войны, рэлігійныя і нацыянальныя канфлікты. "Саюзніцтва" скончылася трыма раздзеламі канфедэрацыі, падчас якіх усе беларускія землі ўвайшлі ў склад Расійскай імперыі. Прыгоннае права, адмененае ў Рэчы Паспалітай у 1791-94-ых, царызм падоўжыў на 70 гадоў. У працэсе захопу "вызначыўся" Суворов, які ўладкоўваў некалькі разоў разню на тэрыторыі Беларусі і ў падзяку ад царызму атрымаў пад Кобрынам некалькі дзясяткаў тысяч беларусаў у рабства.
Пасля далучэння беларусы «адчулі» апеку імперыі, якая разглядала Беларусь як крыніцу для выпампоўвання рэсурсаў (у тым ліку людскіх) і бар'ерам, якія аддаляюць праціўніка з Захаду ад Масквы. Гэта выявілася і падчас напалеонаўскіх войн, і ў Першую сусветную. Беларусь разаралася ваеннымі дзеяннямі і бесклапотна аддавалася Расіяй пад акупацыю сапернікам.
У 1830 і 1863 г. беларусы разам з палякамі і літоўцамі спрабавалі скінуць маскоўскае ярмо. Але сілы былі не роўныя, і на Беларусь абрынуліся рэпрэсіі царскіх карнікаў.
Пры прыходзе бальшавікоў сітуацыя для беларусаў пагоршылася. Пасля кровапралітных Першай сусветнай, Грамадзянскай і савецка-польскай войнаў, яны аддалі трэць Беларусі Польшчы, а 40% далучылі да РСФСР. Пасля вярнулі, але не ўсё. Так сышлі населеныя беларусамі землі Пскоўшчыны, Смаленшчыны і Браншчыны. А пасля пачатку Вялікай Айчыннай, "вялікая" савецкая армія за месяц здала ўсю Беларусь нацыстам. У час вайны Беларусь страціла па розных звестках ад 20 да 25% насельніцтва. Даваеннае насельніцтва аднавілася толькі да 80-ых.
Калі б не «братэрская» руская экспансія, Беларусь была б багацейшай краінай, а яе насельніцтва было б у разы больш. Цяпер Пуцін ужо ўцягнуў Беларусь у сваю вар'яцкую вайну супраць Украіны, ператварыўшы ў плацдарм для агрэсіі і сыравінны прыдатак. З беларускай тэрыторыі ён пагражае НАТА і адцягвае сілы Украіны на ахову мяжы. Ён з радасцю ўцягне беларускі народ у братазабойчую бойню. Улічваючы, яго і Лукашэнку ігрышчы з ядзернай зброяй, яна можа стаць апошняй для беларускага народа.
Comments